روزی که مادران اصفهانی برای غسل و کفن فرزندان شهیدشان پا پیش گذاشتند
تا شهدا؛ «ستاد برگزاری مراسم شهدا»؛ جایی که پای او را به فضایی باز می‌کند تا از سال 60 با شهدا در ارتباط باشد؛ البته با پیکر شهدا! خودش را «محمدرضا قیصری» معرفی کرد؛ مردی که سال‌های نه چندان دور، مدت‌ها در این ستاد فعال و البته مسوول «نقل و انتقال پیکر شهدا»ی اصفهان بوده و با این کار برای خودش «عیش» و البته «نوش»ی متفاوت فراهم می‌‌کرده است. می‌‌گوید اگرچه «ستاد برگزاری مراسم شهدا» که آن سال‌ها در خیابان عباس‌آباد اصفهان بوده، زیرنظر بنیاد شهید فعالیت داشته است ولی پرسنلی که در آن مشغول به‌کار می‌شدند، از نهادهایی همچون سپاه، ارتش، جهادسازندگی و هلال احمر انتخاب می‌شدند.
تسنیم:ستاد برگزاری مراسم شهدا چه سالی برپاشد؟
قیصری: سال 1360
تسنیم:عمده فعالیتی که در«ستاد برگزاری مراسم شهدا» انجام می‌گرفت، چه بود؟
قیصری: این ستاد از زمانی که یک شهید وارد اصفهان می‌شد، کار خود را آغاز می‌کرد؛ به این صورت که در ابتدا پیکر شهدا را از مناطق جنگی به اصفهان و پس از آن به سردخانه بیمارستان‌های شهر منتقل می‌کرد. ناگفته نماند این موضوع مربوط به زمانی است که سردخانه کهندژ هنوز راه اندازی نشده بود. پس از آن نیز به خانواده شهید اطلاع رسانی و مقدمات دیدار آنها با شهیدشان فراهم می‌شد.
غسالخانه اصفهان در خیابان فیض؛ نقطه دیگری بود که شهدا به آنجا منتقل می‌شدند که بعد از انجام مراحل غسل و کفن، آنها را برای تشییع به مساجد محلات‌شان می‌بردند. تدفین شهدا در گلستان شهدا و برگزاری مراسم ختم، هفته و چهلم و حتی سالگرد، چاپ اعلامیه و عکس و بنر و نصب حجله برای شهدا نیز از دیگر اقداماتی بود که توسط این ستاد انجام می‌گرفت.
تسنیم: پس با این اوصاف فعالیت شما صرفا استانی بوده است.
قیصری: نه صرفا استانی هم نبوده است. بعضی اوقات شرایطی پیش می‌آمد به این نحو که مثلا افرادی از استان‌های دیگر پس از مجروحیت در مناطق جنگی برای درمان به بیمارستان‌های اصفهان منتقل می‌شدند. اگر این افراد در همان مراکز درمانی اصفهان به شهادت می‌رسیدند، این ستاد موظف بود در صورت داشتن هویت شهید، بعد از اطلاع به خانوادههایشان، پیکر آن‌هارا به استان‌ها یا شهرستان‌های مربوطه آنها منتقل کند.
تسنیم:زمانی که به شما اطلاع دادند قرار است 370 شهید در اصفهان تشییع شود، آیا ستاد آمادگی انجام اقدامات لازم برای این تعداد شهید را داشت؟
قیصری: پرسنل ستاد برگزاری مراسم شهدا، همیشه بعد از انجام هر عملیاتی در حالت آماده‌باش قرار داشتند و مقدمات لازم را برای تشییع شهدای آن عملیات، فراهم می‌نمودند. در همین راستا و در خصوص عملیات محرم با آن تعداد شهید بالا نیز، ستاد آمادگی لازم را از چند روز قبل از ورود پیکر شهدا به اصفهان کسب کرده بود.
تسنیم:یعنی شما شرایطی که آن موقع پیش آمد را خاص و بحرانی نمی‌دانید؟ آیا اصفهان واقعا آمادگی پذیرش این شرایط را داشت؟
قیصری: در نوع خودش خاص و غیرمنتظره بود به طوری که ما برای انجام کارهای این شهدا مجبور به استفاده از نیروی مردمی شدیم. مثلا در مورد غسل شهدا، امروز صبح که بچه‌های تیم تغسیل مشغول به کار شدند تا فردا صبح یعنی دقیقا 24 ساعت مستمر، این برنامه ادامه داشت. با همه اوصاف و آمادگی که ستاد داشت، شرایط به قدری ناگهانی پیش آمد که بسیاری از کارهای شهدا در آن روز، توسط نیروهای مردمی انجام گردید. از غسل و کفن و بستن تابوت شهدا بگیر تا تشییع و تدفین آنها در گلستان شهدا. ما حتی مواردی را داشتیم که خود مادر شهید برای غسل و کفن فرزندش اقدام کرد.
تسنیم: پس عملا می‌توانیم بگوییم آن روز کار دست مردم بود.
قیصری: بله دقیقا آن روز هرکسی چه پیر و چه جوان، پای کار آمد، داوطلبانه بود. مخصوصا بازاری‌های اصفهان هم حضور ویژه‌تری در این میان داشتند.
تسنیم:شهدای 25 آبان همه از لشکر 14 امام حسین(ع) بودند؟
قیصری: نه این شهدا مربوط به سه لشکر 14 امام حسین(ع)، لشکر نجف اشرف و لشکر 25 کربلا بودند.
تسنیم: از چه زمانی شهدا وارد اصفهان شدند؟
قیصری: نخستین کانکس شهدا تقریبا از 11 آبان و سه چهار روز بعد از پایان عملیات محرم، وارد اصفهان و پیکرهای مطهر در سردخانه کهندژ پیاده شد و از طرفی دیگر به دلیل کمبود جا، از تریلی‌های سردخانه‌دار نیز برای نگهداری پیکر شهدا استفاده شد.
تسنیم: پس هر 370 را در یک مقطع زمانی نیاوردند؟
قیصری: نه؛ پیکر مطهر این 370 شهید را به مرور و در چند مقطع زمانی به اصفهان آوردند. حتی شب 25 آبان که فردای آن برنامه تشییع شهدا را داشتیم هم، یک تریلی دیگر شهید مجددا وارد اصفهان شد که همین موضوع خودش استرس و نگرانی چندبرابری به ما وارد کرد.
تسنیم: تعدادشان چقدر بود؟
قیصری: بیش از یکصد شهید را شب 25 آبان به اصفهان آوردند.
تسنیم: این شهدا هم باید همان 25 آبان تشییع می‌شدند؟
قیصری: ما خودمان مانده بودیم که چه باید بکنیم. اما وقتی موضوع به اطلاع مسئولان رسانده شد، امام جمعه وقت اصفهان تاکید کردند که این تعداد شهید نیز حتما فردا یعنی 25 آبان با دیگر شهدا تشییع شده و شبانه به خانوادههایشان اطلاع‌رسانی و غسل و کفن شود.
تسنیم:این اتفاق افتاد؟!
قیصری: بله؛ همان شب دقیقا این تیمی که مشغول غسل دادن شهدا بودند تا فردا صبح یعنی دقیقا 24 ساعته کار را انجام داده و این شهدا را غسل دادند، کفن کردند و در تابوت‌های شان قرار داده و برای تشییع آماده‌شان کرده و به محله‌هایشان انتقال دادند.
تسنیم:برای انتقال این تعداد پیکر شهدا وسیله نقلیه در دسترس بود؟
قیصری: نه، متاسفانه با کمبود آمبولانس روبرو بودیم و به ناچار برای انتقال شهدا، تعدادی اتوبوس از شرکت اتوبوسرانی گرفتیم، صندلی‌های آنها را باز کردیم و تابوت شهدا را از خیابان کهندژ درون آنها قراردادیم و اتوبوس اتوبوس به محله‌هایشان انتقال دادیم.
تسنیم: مراسم تشییع شهدا از چه ساعتی در میدان امام آغاز شد؟
قیصری: از ساعت 8 صبح.
تسنیم: این شهدا همگی با هم به میدان امام منتقل شدند؟
قیصری: باتوجه به اینکه شهدا، شب 25 آبان تا صبح در مساجد محلات‌شان بودند؛ روی دست مردم تا میدان امام(ره) آمدند. و بعد از میدان امام(ره) روی دست تا گلستان شهدا، تشییع شدند.
تسنیم:محل تجمع شهدا در میدان امام(ره) کجا بود؟
قیصری: پشت عالی‌قاپو.
تسنیم:برنامه در میدان امام(ره) به چه شکل بود؟
قیصری: اسم هر شهیدی که خوانده می شد، تابوتش وارد میدان امام می شد. سخنرانی و عزاداری و بعد تشییع شهدا از دیگر مراسم این برنامه بود.
تسنیم:شخص خاصی هم از مسئولان کشوری در این مراسم سخنرانی کرد؟
قیصری: بله؛ سردار محسن رضایی از سخنرانان این مراسم بودند که در جمع مردم در مورد چگونگی عملیات محرم و اتفاقاتی که در آن رخ داد؛ برای مردم سخنرانی کردند. یکی دیگر از سخنرانان این مراسم هم شهید مهردادعزیزاللهی بود. که واقعا بی نظیر صحبت کرد.
تسنیم: مسیر تشییع شهدا آن روز از چه خیابان‌هایی بود؟
قیصری: مسیر از میدان امام، خیابان حافظ، چهارراه شکرشکن، چهارباغ خواجو، پل خواجو، فلکه فیض و گلستان شهدا.
تسنیم:تا آنجایی که اطلاع داریم برای تدفین پیکرها با کمبود فضا در گلستان شهدا روبرو بوده‌اید و حتی شبانه تعدادی از خانه‌ها را نیز با اجازه مالکان شان تخریب کردید!
قیصری: بله؛ به هرحال تعداد شهدایی که قرار بود در گلستان شهدا دفن شوند، زیاد و زمین مورد نیاز برای خاکسپاری آنها در دسترس نبود. لذا قرار براین شد که تعدادی از خانه های اطراف گلستان شهدا، با رضایت مالکانش شبانه تخریب شود.
تسنیم:چه تعداد خانه؟
قیصری: حدود 16 خانه و چهار مغازه آن شب تخلیه شد.
تسنیم: در چه مدت زمان؟
قیصری: 48 ساعت قبل از تشییع شهدا با همکاری سپاه و جهاد و یک پیمانکار به نام «دلال‌باشی»، اول خانه‌ها تخلیه شد و بعد با لودر و کمپرس، سریع تخریب شدند و مکان برای تدفین شهدا مسطح گردید.
تسنیم: از حال و هوای مراسم تشییع شهدا بگویید.
قیصری: اصلا قابل بیان نیست. آنقدر که عشق و ارادت در بین مردم دیدیم. هرکسی که آمده بود، بی هیچ ادعایی آمده بود.
تسنیم:در پایان خاطره ای خاص هم از آن روز دارید؟
قیصری: بودن با این شهدا همه‌اش برای من خاطره بود. از همان روزی که ما رفتیم در این ستاد تا روزی که از بنیاد شهید فارغ شدم، همه‌اش خاطره بود. چه زمانی که مستقیم با شهدا ارتباط داشتیم و چه زمانی که با خانواده های آنها مرتبط بودیم، لحظاتی را تجربه کردیم که غیرقابل تکرار است.
یکی از خاطرات من در مورد شهدایی که 25 آبان 61 تشییع شدند، پای کار آمدن همه و مشارکت مردم برای بهتر برگزار شدن این مراسم بود طوری که حتی برخی مادران برای غسل و کفن شهدا پاپیش گذاشتند. این خیلی حرف است که کسی بیاید پیکر بچه‌اش را غسل و کفن بدهد فقط به خاطر دوستی با اسلام و اهلبیت و انقلاب و نظام.